Aardgas, een wapen in de nieuwe koude oorlog

In juni werden de inwoners van de Texaanse stad Freeport opgeschrikt door een explosie. Het geluid kwam uit een onbekende lng-terminal waar aardgas wordt ontgonnen uit Amerikaanse schaliebekkens. Normaal gezien zouden kranten hier niet veel inkt aan verspillen, want slechts een vijfde van de gasexport uit de VS passeert langs deze terminal. De financiële en politieke schokgolven van dit incident zijn echter nog steeds voelbaar in de hele wereld. De terminal zou pas in maart 2023 weer op volle toeren kunnen draaien, en door de spanningen op de gasmarkt sinds de oorlog in Oekraïne had de verminderde werking van de Texaanse terminal in Freeport een buitenmaatse impact op de wereldwijde lng-bevoorrading. Dat dit nu net moest gebeuren terwijl Europa zijn bevoorradingsbronnen begon te diversifiëren om minder afhankelijk te worden van Russisch gas, en Rusland op de Europese sancties reageerde door veel minder gas te leveren aan het oude continent.

Nu Europa vooral is aangewezen op de Verenigde Staten om zonder Russisch gas te blijven functioneren, veroorzaakt de kleinste verstoring van de import uit de VS volatiliteit. De markt staat op springen en er is maar één vonkje nodig (zoals het incident in Freeport) om de gasprijs omhoog te jagen. Onder druk van de marktproblemen zijn de prijzen van Nederlandse gastermijncontracten (oftewel ‘futures’) van één maand (een referentiepunt voor Europa) vorig jaar bijna verzesvoudigd tot bijna 340 euro/MWh (zie grafiek). Als we de gasprijs uitdrukken in BOE (barrel of oil equivalent), dan zien we dat die prijs is geëxplodeerd tot bijna 575 dollar per BOE, bijna zeven keer meer dan een vat olie!

Omdat de economische spelers alternatieven voor gas proberen te vinden, beïnvloeden de volatiele gasprijzen uiteindelijk alle energiebronnen. We denken dan vooral aan elektriciteit, waarvan de prijzen ook nog eens sterk worden beïnvloed door de opwarming van de aarde. Doordat het water in rivieren en dammen lager stond dan normaal, leverden waterkrachtcentrales in Europa vorig jaar veel minder elektriciteit op. De elektriciteitsprijs is dus sterk afhankelijk geworden van andere energiebronnen, en omdat veel Franse kernreactoren momenteel stilliggen voor onderhoud, waren gascentrales het beste alternatief. Door die situatie kregen Europese gezinnen een torenhoge elektriciteitsfactuur in de bus.

Gelukkig lijkt de context te verbeteren! In de afgelopen maanden is de gasprijs opnieuw sterk gedaald tot bijna 55 euro/MWh (oftewel 100 dollar/BOE), want in tegenstelling tot wat eerst werd gevreesd, heeft Europa nu normaal genoeg gas om de winter door te komen. Het oude continent heeft zijn gasvoorraad weer kunnen aanvullen, en de vraag naar gas is door de hoge prijzen en de zachte temperaturen beduidend gedaald. De prijselasticiteit van de vraag naar gas van Europese gezinnen en bedrijven is dus hoger dan algemeen verwacht. Volgens een studie van Bloomberg NEF kunnen Europeanen tot wel 10% minder gas verbruiken door hun thermostaat 1° lager te zetten. Toch zijn niet alle problemen achter de rug: de prijzen liggen nog altijd 3 keer hoger dan hun gemiddelde niveau in de periode 2010-2020. Het blijft een grote uitdaging om het voor lange tijd zonder Russisch gas te doen. Bovendien kan het weer op elk moment veranderen. En de energiemarkt kampt nog steeds met chronische onderinvesteringen. Al die factoren kunnen vanzelfsprekend de gasprijzen weer omhoogjagen.

Terwijl de economie het globaliseringsproces tegenwoordig probeert om te keren, zien we het tegenovergestelde gebeuren op de gasmarkt, waar leveranciers snel beginnen te mondialiseren. Meer en meer landen nemen deel aan de transitie naar groenere energie en keren meer vervuilende fossiele brandstoffen de rug toe. In de plaats nemen ze hun toevlucht tot alternatieve energiebronnen en kernenergie, door de levensduur van hun kerncentrales te verlengen of meer kernreactoren te bouwen. Maar die werkzaamheden nemen veel tijd in beslag en veel overheden zijn gedwongen om tijdelijk terug te vallen op aardgas, zoals blijkt uit de gestegen export van lng uit Qatar en de Verenigde Staten.

Om de aardgasproductie weer aan te zwengelen, zullen evenwel enorme investeringen nodig zijn. De leiders van de grootste westerse economieën hebben dat begrepen, want tijdens een van de laatste conferenties van de G7 hebben zij zich ertoe verbonden publieke investeringen in gasprojecten te steunen.

Met die investeringen kunnen onder andere nieuwe gasterminals worden gebouwd om lng te exporteren en te importeren. In Europa werden sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zo’n 20 terminalprojecten aangekondigd of versneld.

China was vorig jaar de grootste importeur van lng ter wereld en wil nu 10 nieuwe terminals bouwen tegen eind 2023.

Een land moet ook over voldoende pijpleidingen beschikken om het gas tot bij de eindconsument te brengen. Spanje heeft de grootste verdampingsinstallaties in Europa, maar van daaruit lopen slechts 2 gaspijpleidingen naar Frankrijk via de Pyreneeën.

Tot slot moeten de landen ook een oplossing vinden om gas over zee te vervoeren door nieuwe lng-tankers te bouwen. De uitdaging is groot, want de scheepswerven in Zuid-Korea, waar de meeste lng-tankers worden gebouwd, worden door de sterke toename van bestellingen overweldigd en hebben niet genoeg geschoolde werkkrachten.

Kortom, het is duidelijk dat ons een reusachtige uitdaging wacht. Beleggers doen er goed aan een plekje in hun portefeuille vrij te houden voor aandelen in energievormen die geen of minder CO2 produceren. Meer dan ooit bieden die een goede bescherming tegen de inflatiedruk omdat het energieaanbod de vraag nauwelijks kan bijhouden. Zoals we net zagen, is het niet mogelijk om de wereldwijde productiecapaciteit voor lng van de ene op de andere dag te vergroten en kunnen we het verloren gas uit Rusland niet compenseren met alleen lng uit de VS. En omdat Europa en Azië concurrenten blijven wat de gasbevoorrading betreft, bestaat het risico dat de spanningen op de markt nog lang niet voorbij zijn, met nog volatielere gasprijzen tot gevolg.